Oplossingsgericht werken wordt toegepast in verschillende gebieden, bijvoorbeeld coaching, mediation, management en veranderkunde, maar het heeft zijn basis in de psychotherapie. Zo’n 30 jaar geleden realiseerde psychotherapeut Steve de Shazer zich dat oplossingen niet per se in verband hoeven staan met problemen. Samen met zijn vrouw Insoo Kim Berg en collega’s van het Brief Family Therapy Center in Milwaukee (VS) legde hij de basis voor een grensverleggende nieuwe therapievorm: Solution Focused Brief Therapy, of in het Nederlands: Oplossingsgerichte therapie. Een therapie die uitgaat van de cliënt zelf, van zijn competenties en keuzevrijheid. Er worden geen diagnoses gesteld en in plaats van het probleem, staat de oplossing centraal. De cliënt zet daarbij de eigen kracht en hulpbronnen in om in kleine stapjes naar die oplossing toe te werken.
In een eerder blogbericht heb ik al aangekondigd dat ik een aantal sociaal-wetenschappelijke theorieën wil koppelen aan Oplossingsgericht werken. In deze bijdrage ga ik dan ook graag in op de link tussen Regulatieve Focus Theorie (Regulatory Focus Theory; Higgins, 1997) en Oplossingsgericht werken.
Promotiefocus versus preventiefocus
Volgens de Regulatieve Focus Theorie (Regulatory Focus theorie, Higgins, 1997) heeft ieder mens twee fundamentele behoeften: aan de ene kant de behoefte aan groei en ontwikkeling, en aan de andere kant de behoefte aan zekerheid, bescherming en veiligheid. Bij mensen met een promotiefocus domineert de behoefte aan groei en ontwikkeling. Bij mensen met een preventiefocus zijn veiligheidsbehoeften het belangrijkst.
De doelen die mensen met een preventie- of promotiefocus nastreven zijn fundamenteel verschillend. Mensen met een promotiefocus streven ernaar doelen te behalen die zij associëren met hun ‘ideale zelf’ en daarmee hun hoop, wensen en aspiraties. Mensen met een preventiefocus streven doelen na die gerelateerd zijn aan hun ‘ought self’ (zoals zij denken dat zij zouden moeten zijn). Die laatste doelen zijn vooral gericht op verplichtingen en verantwoordelijkheden. Eigenlijk komt het erop neer dat mensen met een promotiefocus zich richten op positieve uitkomsten en mensen met een preventiefocus op het voorkomen van negatieve uitkomsten.
Uit onderzoek blijkt dat promotiefocus leidt tot een meer creatieve en exploratieve stijl van informatieverwerking, terwijl preventiefocus leidt tot risicovermijding en een analytische stijl van informatieverwerking. Hierdoor is de promotiefocus meer geschikt voor taken waarbij creatief denken nodig is en de preventiefocus voor taken waarbij analytisch denken nodig is.
Regulatieve focus is een toestand waarin een mens verkeert. Die kan stabiel zijn (Higgins, Shah, & Friedman, 1997), maar hij kan óók beïnvloed worden door de omgeving of situatie, bijvoorbeeld door de manier waarop instructies gegeven worden of de manier waarop gedrag beloond of gestraft wordt (zie Forster, Higgins, & Idson, 1998).
De promotiefocus als motor voor het najagen van positieve doelen
Oplossingsgericht werken gaat uit van ‘denken in oplossingen’ en ‘de wens achter de problemen’. Deze oriëntatie op wensen – dus op ‘de ideale zelf’ – en positieve uitkomsten zou een promotiefocus bij de cliënt kunnen oproepen.Voor deze hypothese baseer ik me op onderzoek dat gebruik maakt van framing om de regulatieve focus te manipuleren (promotie versus preventie), bijvoorbeeld door middel van schrijfopdrachten. Proefpersonen nemen automatisch een promotiefocus aan wanneer ze een stukje tekst moeten schrijven over wat ze zouden willen bereiken in hun werkzame leven. Daarentegen nemen proefpersonen die schrijven over wat ze zouden moeten bereiken in hun werkzame leven, een preventiefocus aan (zie ook: Zaal, Van Laar, Ståhl, Ellemers, & Derks, 2010).
Mensen met een promotiefocus willen positieve doelen najagen. Ook herinneren zij zich meer strategieën die gericht zijn op het bereiken van positieve uitkomsten (Higgins, Roney, Crowe, & Hymes, 1994). En om hun doelen te bereiken hanteren zij een gretige, creatieve aanpak. En als zij hun doelen uiteindelijk bereikt hebben, ervaren zij positief affect (blijdschap, geluk, tevredenheid).
Oplossingsgericht werken is in eerste instantie niet gericht op het verkrijgen van blijdschaps- of geluksgevoelens. Maar deze positieve gevoelens kunnen wel beschouwd worden als prettige bijproducten. Belangrijker is het behalen van positieve doelen. Daarbij is het handig wanneer de cliënt creativiteit en een zekere gretigheid aan de dag legt.
Bronnen
Forster, J., Higgins, E.T., & Idson, L.C. (1998). Approach and avoidance strength during goal attainment: Regulatory focus and the “goal looms larger” effect. Journal of Personality & Social Psychology, 75, 1115–1131. >>pdf
Higgins, E. T. (1997). Beyond pleasure and pain. American Psychologist, 52, 1280-1300. >>pdf
Higgins, E.T., Shah, J., & Friedman, R. (1997). Emotional responses to goal attainment: Strength of regulatory focus as moderator. Journal of Personality & Social Psychology, 72, 515–525. >>pdf
Higgins, E.T., Idson, L.C., Freitas, A.L., Spiegel, S., & Molden,D.C. (2003). Transfer of value from fit. Journal of Personality & Social Psychology, 84, 1140–1153. >>pdf
Zaal, M.P., Van Laar, C., Ståhl, T., Ellemers, N., & Derks, B. (in press). Social change as an important goal or likely outcome: how regulatory focus affects commitment to collective action. British Journal of Social Psychology
Foto door Miguel Á. Padriñán: https://www.pexels.com/nl-nl/foto/twee-grijze-roze-en-blauwe-kaarten-1111316/
0 reacties