Ben je weleens blijven zitten in een bioscoop, ook al wist je na vijf minuten al dat het waarschijnlijk de slechtste film was die je ooit had gezien? Je had ervoor betaald en dat geld wilde je niet verliezen, dus je bleef zitten.
Of misschien heb je ooit eens kaartjes gekocht voor een concert. Op de dag zelf voelde je je ziek, of je had plots iets beters te doen. Maar ja, je had er je goeie geld al aan uitgegeven en je wist dat je dat nooit meer terug zou krijgen, dus: je ging ernaartoe.
Als je ooit iets dergelijks hebt meegemaakt, gefeliciteerd: je bent slachtoffer geweest van de zogenaamde ‘sunk costs fallacy’.
‘Sunk costs’ zijn investeringen in tijd of geld die voorgoed verloren zijn. Rationeel gezien, zouden we met die kosten geen rekening moeten houden wanneer we beslissingen nemen voor de toekomst. Maar we zijn niet zo rationeel. Onze aversie tegen verlies is zo groot, dat we we ten prooi vallen aan deze systematische denkfout en verkeerde beslissingen nemen.
Hal Arkes and Catehrine Blumer (1985) deden een experiment om aan te tonen hoe vreemd we ons gedragen wanneer er sprake is van ‘sunk costs’. De deelnemers aan het experiment moesten zich voorstellen dat ze $100 hadden uitgegeven aan een ticket voor een skivakantie in Michigan. Snel daarna zouden ze een betere skivakantie vinden die ook nog goedkoper was, namelijk $ 50,00. Ook deze vakantie zouden ze boeken. Vervolgens werd aan de deelnemers gevraagd zich voor te stellen dat de vakanties elkaar overlapten en dat de tickets niet konden worden doorverkocht of gerestitueerd. Ze moesten dus kiezen: de goede vakantie van $100 of de fantastische vakantie van $50.
Wat denk je dat de deelnemers kozen?
Meer dan de helft van de deelnemers koos voor de duurdere reis. Die was misschien niet zo leuk, maar het verlies zou groter geweest zijn. De denkfout in volle glorie. Want het geld was sowieso weg! Door de ‘sunk costs fallacy’ ga je dus niet voor de beste keuze (bijvoorbeeld iets wat leuker is) in de toekomst, maar voor iets dat je gevoel van verlies in het verleden teniet doet.
Tegenwoordig wordt de ‘sunk costs fallacy’ gezien als een van de meest destructieve denkfouten binnen organisaties. Destructief vooral omdat het kan leiden tot escalatie (‘escalation of commitment’) door de tendens om door te gaan met niet-winstgevende projecten waarin al veel is geïnvesteerd. Dit gebeurt waarschijnlijk als rechtvaardiging voor al de inspanningen, of als poging om nog iets te redden. Hierdoor worden soms miljoenen in een project gepompt, niet omdat het zo’n goede investering is, maar omdat er al miljoenen in zitten.
Weerbaarheid opbouwen
Blijkbaar is de neiging nogal ingebakken. Kunnen we er dan überhaupt iets aan doen?
Nieuw onderzoek, gepubliceerd in ‘Psychological Science’ suggereert dat de denkfout voorkomen kan worden door 15 minuten mindfulnessmeditatie (Hafenbrack, Kinias & Barsade, 2013). Volgens de onderzoekers is de denkfout het resultaat van zowel emotionele als temporele processen in het brein. Met een. MRI-scan kun je zien dat het brein constant heen en weer springt, opflikkerend tussen verschillende ideeën, terwijl het in luttele seconden switcht van verleden naar toekomst naar heden.
In een eerste onderzoek toonden de onderzoekers aan dat er een verband bestaat tussen mindfulness en de mate waarin mensen bestand zijn tegen de ‘sunk costs fallacy’. Omdat niet iedereen gelijk is in de mate van mindfulness, werd deze vooraf gemeten. De deelnemers moesten vervolgens beslissingen nemen aan de hand van twee verschillende scennario’s.
De verwachtingen van de onderzoekers kwamen uit: hoe hoger de mindfulness, des te meer waren de deelnemers bestand tegen de denkfout.
Dit werd vervolgens getest in een experimentele setting, zowel in het laboratorium als online. In de experimentele groep kregen de deelnemers een 15-minuten durende mindfulness meditatie. Daarna kregen ze als opdracht een casus die was ontworpen om de ‘sunk cost bias’ te testen. In de mindfulness-groep kon 80% van de deelnemers de denkfout voorkomen, tegenover 40% in de controlegroep. Twee maal zo veel, dus.
Een van de belangrijkste aspecten van meditatie is dat de focus verschuift naar het hier en nu, iets wat de onderzoekers ook succesvol konden aantonen in vervolgexperimenten. Hierdoor verminderen de negatieve gevoelens over de gedane uitgaven en verspilde energie. En dit maakt mensen minder gevoelig voor de ‘sunk costs fallacy’
Natuurlijk zijn er momenten dat het handig is om het verleden te betrekken bij besluiten voor de toekomst, maar zoals het onderzoek laat zien, is het beter om los te laten wanneer het gaat om ‘sunk costs’.
Bronnen
- Arkes, H.R., & Blumer, C. (1985). The psychology of sunk cost. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 35, 124-140.
- Hafenbrack, A.C., Kinias, Z., & Barsade, S. (2013). Debiasing the Mind Through Meditation
Mindfulness and the Sunk-Cost Bias. Psychological Science >>pdf
Fotocredit: Viraly, Unsplashed